เรื่องราวของ ‘นกปากห่าง’ นกอพยพที่กลายเป็นสัตว์ประจำถิ่นไทยเพราะหอย?
เพราะหอย..เรื่องราวของ ‘นกปากห่าง’ นกอพยพที่กลายเป็นสัตว์ประจำถิ่นไทยเพราะหอย?
นกปากห่าง ชื่อวิทยาศาสตร์ Anastomus oscitans เป็นนกชนิดหนึ่งในวงศ์นกกระสา (Family Ciconiidae) มีการแพร่กระจายพันธุ์ในอินเดีย ศรีลังกา บังคลาเทศ ปากีสถาน เมียนมา ไทย ลาว กัมพูชา และเวียดนาม ในอดีตนกปากห่างเป็นนกอพยพมาทำรังวางไข่ในประเทศไทย อาศัยตามแหล่งน้ำจืด ทุ่งนา หนองน้ำ ชายบึง พื้นที่เกษตร อาหารหลักเป็นสัตว์จำพวกหอยฝาเดียว รองลงมาคือ กบ เขียด ปลา โดยนกปากห่างถือว่าเป็นตัวควบคุมประชากรหอยเชอรี่ได้ดี
ปัจจุบันมีประชากรของนกปากห่างบางกลุ่มกลายเป็นนกประจำถิ่นในไทย คาดว่ามีจำนวนอย่างน้อย 4 แสนตัว และมีจำนวนเพิ่มมากขึ้นจนแพร่กระจายไปทั่วทุกภูมิภาคของประเทศไทย โดยเฉพาะในพื้นที่ราบลุ่มในภาคกลางและภาคเหนือตอนล่าง
เนื่องจากนกปากห่างมีการทำรังแบบเป็นกลุ่ม (Colony) จึงส่งผลกระทบต่อทัศนียภาพชุมชนโดยรอบ สร้างความเสียหายต่อพื้นที่ทางการเกษตร โดยการที่นกรวมตัวกันเป็นจำนวนมาก จะเกิดการสะสมของมูลนกและซากนกหรือลูกนกที่ตายแล้วอยู่ในบริเวณเดียวกัน จนเป็นแหล่งเกิดแบคทีเรีย ไวรัส รวมไปถึงเชื้อโรคต่างๆ เป็นสาเหตุนำพาให้เกิดโรคได้
หากมองในเรื่องของความหลากหลาย ถือว่าเป็นแหล่งที่รวบรวมความหลากหลายระดับพันธุกรรม ดังนั้นการรวบรวมข้อมูล ติดตามความเปลี่ยนแปลงต่างๆ อยู่ตลอดเวลา ทั้งในแง่ของชนิดพันธุ์ จำนวนประชากร การเปลี่ยนแปลงของถิ่นอาศัย หรือแหล่งทำรังวางไข่จะเป็นข้อมูลพื้นฐานในการจัดการและควบคุมประชากรหรือเฝ้าระวังในเรื่องของโรคระบาดอีกด้วย
ก่อนที่หอยเชอรี่จะระบาดในไทย ซึ่งเป็นการนำเข้ามาเพื่อกำจัดตะไคร่น้ำและเศษอาหารในตู้ปลา ซึ่งเป็นช่วงระหว่างปี พ.ศ. 2525 – 2526 หอยเชอรี่ถูกนำเข้ามาจากประเทศญี่ปุ่นและฟิลิปปินส์
จนในปี พ.ศ. 2530 หอยเชอรี่ก็ถูกเลี้ยงในฐานนะ สัตว์เศรษฐกิจเพื่อการบริโภค แต่มันไม่ได้รับความนิยม ขายไม่ออก สุดท้ายถูกปล่อยลงแหล่งน้ำ จนระบาดไปทั่ว โดยเฉพาะกับชาวนา ..หลายคนอาจนึกภาพไม่ออกว่าตอนนั้นพวกมันทำล้ายล้างยังไง ก็ลองนึกถึงรถไถ มันไปไหนข้าวก็หายไปนั้นละ ..และมันมีจำนวนมหาศาล
เวลาผ่านไปหลายปีคนไทยเริ่มเรียนรู้ที่จะกินหอยเชอรี่ เริ่มมีเมนูเด็ด ประกอบกับ “นกปากห่าง” ที่บินเข้าไทย จำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ และมีบางกลุ่มเริ่มไม่ย้ายออก เนื่องจากหอยที่พวกมันชอบเยอะเหลือเกิน ด้วยเหตุนี้นกปากห่างจึงเป็นศัตรูโดยธรรมชาติของหอยเชอรี่ จนในที่สุดคนไทยก็ควบคุมหอยได้ (ความจริงเพราะโดนคนกินเยอะจนแทบไม่พอกิน) ..และนี่เป็นเรื่องราวเล็กๆ ของนกปากห่าง
“นกปากห่างเป็นสัตว์ป่าคุ้มครองตามพรบ. สงวนและคุ้มครองสัตว์ป่า พ.ศ. 2562”
การระบาดอย่างหนักของ #หอยเชอรี่ ส่งผลโดยตรงต่อเกษตรกร และต้องพึ่งพาสารเคมีในการปกป้องผลผลิต ซึ่งมีผลกระทบโดยตรงต่อผู้บริโภคเช่นกัน
การปรากฎตัวของนกปากห่างและจัดการกับศัตรูของชาวนาชาวไร่ ถือเป็นปรากฏการณ์และเป็นความสัมพันธ์ระหว่างนกในธรรมชาติกับมนุษย์ ที่เชื่อมโยงกันได้อย่างน่าทึ่ง
