“ยุบพรรคการเมือง” ครั้งแรกของโลกเกิดขึ้นที่ “เยอรมนี”
สังคมชาตินิยมเยอรมนี เมื่อปีค.ศ. 1930/พ.ศ. 2473
“ยุบพรรคการเมือง” ครั้งแรกของโลกเกิดขึ้นที่ “เยอรมนี”
ประเด็นการยุบพรรคการเมืองในประเทศไทย กำลังเป็นประเด็นที่หลายคนจับจ้องในขณะนี้ จะเป็นเช่นไรคงต้องรอดูกันต่อไป แน่นอนว่านี่ไม่ใช่ครั้งแรกของประเทศไทยที่มีการยุบพรรคการเมืองเกิดขึ้น ส่วนจะเป็นครั้งสุดท้ายหรือไม่หลายท่านย่อมรู้อยู่ในใจแล้วเช่นเดียวกัน แล้วในเวทีระดับโลกมีการยุบพรรคการเมืองเกิดขึ้นครั้งแรกเมื่อใด ด้วยเหตุผลอะไร
ผศ.ดร.ปริญญา เทวานฤมิตรกุล ทำวิจัยเรื่องการยุบพรรคการเมืองไว้อย่างละเอียด ซึ่งขอสรุปมานำเสนอเฉพาะในส่วนของการยุบพรรคการเมืองพรรคแรกของโลกดังนี้
“การยุบพรรคการเมือง” เกิดขึ้นครั้งแรกที่ประเทศเยอรมนี เมื่อปี ค.ศ.1923/พ.ศ.2466 พรรคที่ถูกยุบก็คือ พรรคแรงงานสังคมชาตินิยมเยอรมนี (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter Partei) หรือ พรรคนาซีของฮิตเลอร์ ด้วยเหตุที่พรรคดังกล่าว ปฏิเสธการปกครองระบอบประชาธิปไตยแบบรัฐสภา แต่อาศัยรูปแบบของพรรคการเมืองแฝงกายเข้ามาทําลายระบบการปกครองในระบอบประชาธิปไตย ทั้งพยายามในการก่อรัฐประหารเมื่อวันที่ 8-9 พฤศจิกายน ค.ศ.1923/พ.ศ. 2466 หรือที่เรียกว่า “กบฏโรงเบียร์”
แต่เนื่องจากรัฐธรรมนูญของเยอรมนีในเวลานั้น การยกเลิกพรรคการเมืองจะกระทําได้ก็ต่อเมื่อพรรคการเมืองนั้น กระทําผิดต่อกฎหมายอาญา กล่าวคือ ใช้กําลังเข้ายึดอํานาจรัฐเท่านั้น เพื่อเป็นการอุดช่องว่างของกฎหมายดังกล่าว เมื่อมีการตรากฎหมายพื้นฐานขึ้น จึงมีการกําหนดเงื่อนไขในการยกเลิกพรรคการเมืองไว้ในมาตรา 21 อนุมาตรา 2 ประโยคแรกว่า
“ไม่ว่าจะโดยเป้าหมายของพรรคหรือเมื่อพิจารณาจากพฤติกรรมของบรรดาผู้ที่ฝักใฝ่ในพรรคแล้ว พรรคการเมืองใดมีความมุ่งหมายเพื่อขัดขวางการปกครองในระบอบ เสรีประชาธิปไตย หรือเป็นภัยต่อการดํารงอยู่ของสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี พรรคการเมืองนั้นขัดต่อรัฐธรรมนูญ”
และในประโยคที่สองของกฎหมายพื้นฐานได้กําหนดตัวองค์กรที่มีอํานาจตัดสินเกี่ยวกับเรื่องนี้ไว้ว่า “ศาลรัฐธรรมนูญแห่งสหพันธ์ เป็นผู้พิจารณาพิพากษาปัญหาการขัดต่อรัฐธรรมนูญนี้”
ซึ่งเท่ากับว่ากฎหมายพื้นฐานได้บัญญัติองค์ประกอบของความผิดของพรรคการเมืองที่ขัดต่อรัฐธรรมนูญและให้ศาลรัฐธรรมนูญแห่งสหพันธ์เท่านั้นเป็นผู้มีอํานาจตัดสิน
ที่ผ่านมาของเยอรมนีมีการวินิจฉัยยุบพรรคการเมือง เกิดขึ้นเพียง 3 ครั้ง กล่าวคือ
ครั้งแรกเกิดขึ้นในยุคสาธารณรัฐที่ 1 ก่อนที่จะมีการจัดตั้งศาลรัฐธรรมนูญขึ้น โดยพรรคนาซีของฮิตเลอร์ถูกศาลสูงและศาลระดับมลรัฐออกคําสั่งห้าม
ต่อมาเมื่อมีการจัดตั้งศาลรัฐธรรมนูญได้มีคําวินิจฉัยยุบพรรคการเมืองอีก 3 ครั้ง คือ ครั้งที่ 2 ในปี ค.ศ. 1952/พ.ศ. 2495 ยุบพรรคสังคมนิยม (Sozialistische Reichs Partei) หรือพรรค SRP ซึ่งเป็นพรรคที่เรียกตัวเองว่าพรรคสืบนโยบายนาซี ที่มีลักษณะเผด็จการต่อต้านระบบรัฐสภาและมีความคิดเรื่องเชื่อชาติอย่างรุนแรง
ครั้งที่ 3 ในปี ค.ศ. 1956/พ.ศ. 2499 ได้มีคําวินิจฉัยให้ยุบพรรคคอมมิวนิสต์ (Kommunistische Partei Deutschlands) หรือพรรค KPD ด้วยมีแนวคิดก้าวร้าวและเป็นปฏิปักษ์ต่อหลักการพื้นฐานของหลักประชาธิปไตย
และครั้งที่ 4 ในปี ค.ศ. 2001/พ.ศ. 2544 ทั้งสภาผู้แทนราษฎรแห่งสหพันธ์ สภาที่ปรึกษาแห่งสหพันธ์ และรัฐบาลแห่งสหพันธ์ ยื่นคําร้องเพื่อขอให้ยุบพรรคชาติประชาธิปไตย (Nationaldemokratischen Partei Deutschlands) หรือพรรค NPD ซึ่งเป็นพรรคที่มีอุดมการณ์ขวาจัดที่อาจเรียกได้ว่า เป็นพวกนาซีใหม่และมีกิจกรรมที่เป็นภัยหลายประการ เช่น การวางระเบิดกลุ่มคนยิวที่อพยพมาจากรัสเซีย
อย่างไรก็ดี เนื่องจากคะแนนเสียงการวินิจฉัยของคณะตุลาการในคดีนี้ไม่ถึงหลักเกณฑ์ตามที่กฎหมายกําหนด จึงเป็นผลทําให้คดีนี้ถูกจําหน่ายไปในปี ค.ศ. 2003 และส่งผลให้ศาลรัฐธรรมนูญมิได้วินิจฉัยในเนื้อหาเกี่ยวกับความชอบด้วยรัฐธรรมนูญของพรรคดังกล่าวโดยตรงจนถึงปัจจุบัน ที่ผ่านมาจึงมีการตัดสินยุบพรรคการเมือง 3 ครั้ง 3 พรรคการเมืองเท่านั้น
